هشیاری سیاسی و سازش ناپذیری

السلام علیک یا سلطان

******

ائمه علیهم‏السلام نه فقط خود با دستگاههای ظالم و دولت های جائر و دربارهای فاسد مبارزه کرده‏ اند بلکه مسلمانان را به جهاد بر ضد آنها دعوت نموده‏ اند، بیش از پنجاه روایت در وسائل الشیعه و مستدرک و دیگر کتب هست که «از سلاطین و دستگاه ظلمه کناره ‏گیری کنید و به دهان مداح آنها خاک بریزید، هر کس یک مداد به آنها بدهد یا آب در دواتشان بریزد چنین و چنان می‏شود ..» خلاصه دستور داده ‏اند که با آنها به هیچ وجه همکاری نشود و قطع رابطه بشود.

امام خمینی در جای دیگر اینطور می‏فرمایند: ائمه ما علیهم‏السلام همه شان کشته شدند برای اینکه همه اینها مخالف با دستگاه ظلم بودند اگر چنانچه امام های ما تو خانه هایشان می‏نشستند .. محترم بودند، روی سرشان می‏گذاشتند ائمه ما را، لکن می‏دیدند هر یک از اینها حالا که نمی‏تواند لشرکشی کند از باب اینکه مقتضیاتش فراهم نیست، دارد زیرزمینی اینها را از بین می‏برد، اینها را می‏گرفتند حبس می‏کردند ..

مرحوم شیخ کلینی از قول یکی از یاران امام رضا علیه‏السلام می‏نویسد:

پس از آنکه حضرت رضا علیه‏السلام به امامت رسید سخنانی ایراد فرمود که بر جان وی ترسیدیم و لذا به آن حضرت عرض شد: مطلبی آشکار کردی که بیم داریم این طاغوت (هارون) بر علیه شما اقدامی کند، و حضرت در جواب فرمود: هر کاری می‏تواند انجام دهد ..

یکی دیگر از یاران حضرت می‏گوید: به امام عرض کردم: شما خود را به این امر (یعنی امامت) شهره ساخته و جای پدر نشسته‏ اید، در حالی که از شمشیر هارون خون می‏چکد (و دوران اختناق عجیبی حکمفرماست، شما با چه جرأتی چنین می‏کنید؟!) که آن حضرت با پاسخ خود به وی فهماند که این مسائل و مأموریت های ائمه علیهم‏السلام قبلاً از جانب الهی تعیین شده و هارون قدرت مقابله با حضرت را ندارد.

امام هشتم با هشیاری سیاسی خویش توانست پس از مرگ هارون (که در سال دهم از امامت حضرت اتفاق افتاد) در دوران نزاع و کشمکش‏های میان دو برادر (یعنی امین و مأمون) به ارشاد و تعلیم و تربیت شیعه ادامه دهد. و بالاخره پس از به قدرت رسیدن مأمون، با حرکتها و موضعگیری های دقیق و حکیمانه نقش عظیم خویش را به خوبی ایفا نمود.

همانطور که معروف است مأمون در میان خلفای بنی‏عباس از همه داناتر و زیرک‏تر بود، از علوم مختلف آگاهی داشت و تمام اینها را وسیله‏ای برای پیشبرد قدرت شیطانی خویش قرار داده بود و از همه مهمتر جنبه عوام فریبی وی بود. وی با طرح یک نقشه حساب شده، ولایت عهدی حضرت را پیشنهاد کرد که اهداف مختلفی را دنبال می‏نمود از جمله: در هم شکستن قداست و مظلومیت امامان شیعه و پیروانشان، مشروعیت بخشیدن به حکومت خویش و خلفای جور قبلی و کسب وجهه و حیثیت برای خویش، تخطئه شیعیان مبنی بر عدم اعتنا به دنیا و ریاست، کنترل مرکز و کانون مبارزات، دور کردن امام از مردم و تبدیل امام به یک عنصر درباری و توجیه‏گر دستگاه.

مقام معظم رهبری حضرت آیة‏اللّه‏ خامنه‏ای (مدظله العالی) ضمن برشمردن و توضیح اهداف فوق فرموده‏اند:

در این حادثه، امام هشتم علی بن موسی الرضا علیه‏السلام در برابر یک تجربه تاریخی عظیم قرار گرفت و در معرض یک نبرد پنهان سیاسی که پیروزی یا ناکامی آن می‏توانست سرنوشت تشیع را رقم بزند، واقع شد. در این نبرد رقیب که ابتکار عمل را بدست داشت و با همه امکانات به میدان آمده بود مأمون بود. مأمون با هوشی سرشار و تدبیری قوی و فهم و درایتی بی‏سابقه قدم در میدانی نهاد که اگر پیروز می‏شد و اگر می‏توانست آنچنانکه برنامه‏ریزی کرده بود کار را به انجام برساند یقینا به هدفی دست می‏یافت که از سال چهل هجری یعنی از شهادت علی بن ابیطالب علیه‏السلام هیچ یک از خلفای اموی و عباسی با وجود تلاش خود نتوانسته بودند به آن دست یابند یعنی می‏توانست درخت تشیع را ریشه‏ کن کند و جریان معارضی را که همواره همچون خاری در چشم سردمداران خلافت های طاغوتی فرو رفته بود بکلی نابود سازد. اما امام هشتم با تدبیری الهی بر مأمون فائق آمد و او را در میدان نبرد سیاسی که خود به وجود آورده بود بطور کامل شکست داد و نه فقط تشیع ضعیف یا ریشه‏کن نشد بلکه حتی سال دویست و یک هجری یعنی سال ولایتعهدی آن حضرت یکی از پر برکت‏ترین سالهای تاریخ تشیع شد و نفس تازه‏ای در مبارزات علویان دمیده شد و این همه به برکت تدبیر الهی امام هشتم و شیوه حکیمانه‏ای بود که آن امام معصوم در این آزمایش بزرگ از خویشتن نشان داد.

آری نمونه‏ های هشیاری و تیزبینی آن حضرت در قضایای متعددی جلوه‏ گر است مانند ماجرای نماز عید که هر چند با پیشنهاد مأمون بود اما حرکت و شیوه حضرت به گونه‏ای بود که مأمون دستور جلوگیری از اقامه نماز را صادر کرد و به قول رهبر عزیزمان «مأمون را در میدان نبردی که خود به وجود آورده بود بطور کامل شکست داد.»

منبع: کتاب هشت درس و پیام از هشتمین امام ،نویسنده: سیّد علی رضا جعفری